De geschiedenis van Formule 1 en Afrika

In een exclusief gesprek met Motorsport.com liet Formule 1 CEO Stefano Domenicali doorschemeren dat Rwanda serieus aan het onderzoeken is of het een Grand Prix kan organiseren. Het is geen geheim dat F1 al langer aan het onderzoeken is of er een race op Afrikaanse bodem afgewerkt kan worden, ook vanwege de enorme groei van de fanschare van het continent. Motorsport.com heeft de geschiedenisboeken erbij gepakt en gezocht naar of er al geracet is in Afrika, of er Afrikaanse coureurs zijn geweest en of de F1-coureurs wel staan te springen voor een Afrikaanse race. Als laatste wordt bekeken in hoeverre het reëel is dat het F1-circus binnen afzienbare tijd in Afrika geracet wordt.

Heeft F1 in Afrika geracet?

Tot nu toe zijn er twee Afrikaanse landen gastheer van een Grand Prix geweest: Marokko en Zuid-Afrika. De Grand Prix van Marokko stond in 1958 voor de eerste en laatste keer op de F1-agenda. Een jaar daarvoor werd op het Ain-Diab Circuit al een race verreden, al telde die niet mee voor het kampioenschap. Het parcours lag vlak bij de grote stad Casablanca en was ongeveer 7,5 kilometer lang. De coureurs reden op hoge snelheid door het Sidi Aberrahman-bos. Jean Behra was de winnaar, waarachter helden van die tijd Stuart Lewis-Evans en Maurice Trintignant het podium compleet maakten. 

Een jaar later werd de eerste en laatste echte Marokkaanse Grand Prix verreden. Het was de laatste Grand Prix van het jaar en de ultieme apotheose stond op het programma. Stirling Moss en Mike Hawthorn waren acht punten van elkaar verwijderd en alles werd op het circuit beslist. Hawthorn had P1 van tevoren in handen, waardoor hij als favoriet naar Marokko afreisde. Hij pakte ook nog eens pole, waardoor alles klaarstond voor een titelfeest. Bij de start verloor Hawthorn de eerste plek aan nota bene Moss, die daardoor de titeldroom levende hield. Moss ging er daarna ook als een haas vandoor, terwijl Hawthorn steeds verder wegzakte. Onder andere Phil Hill snelde hem voorbij, waarna hij ook nog een plek verloor en op P4 stond. Dat zou niet genoeg zijn voor de titel. Niet veel later greep Hawthorn de derde plek terug, waarna de tweede plek ook nog in zijn handen kwam. Dat werd hem makkelijk gemaakt, want Hill kreeg met teamorders te maken. Toch eindigde de race in mineur. Lewis-Evans stuiterde van de baan af vanwege een vastgelopen motor. De Vanwall vloog tot overmaat van ramp ook nog in brand en zes dagen later stierf Lewis-Evans aan de verwondingen. Marokko kreeg daarna geen Grand Prix meer toebedeeld.

Vijf jaar later stond er weer een Grand Prix op Afrikaanse bodem op het programma, maar dit keer was het helemaal in het zuiden van het continent. Zuid-Afrika organiseerde namelijk een race op het circuit van Prince George, nabij East London. Drie jaar op rij werd er daar geracet, waarvan Graham Hill de eerste en Jim Clark de volgende twee won. In 1967 vertrok het circus naar Kyalami, nabij Johannesburg. Tot en met 1985 werd er elk jaar geracet op Kyalami, waarvan de editie van 1983 de seizoensafsluiter was. De editie van 1981 telde echter niet mee voor het kampioenschap, aangezien de FISA en FOCA met elkaar overhoop lagen. 

Na 1985 trok de toenmalige FIA-president Jean-Marie Balestre de stekker uit de Zuid-Afrikaanse GP vanwege de Apartheid die gold. Pas wanneer het land dat afgeschaft had, dan wilde de FIA wel terug naar Kyalami. De Apartheid werd in 1990 afgeschaft, maar een plek op de kalender kreeg het een jaar later niet. In 1992 keerde F1 wel terug, waarna het in 1993 tot een voorlopig laatste keer kwam. Daardoor is Alain Prost voorlopig de laatste coureur die op Afrikaanse bodem een race heeft gewonnen.

Zijn er Afrikaanse F1-coureurs geweest?

Tot nu toe zijn er maar liefst 30 coureurs van het Afrikaanse continent. Veruit de meesten kwamen uit Zuid-Afrika. Met 23 stuks staan zij ver boven de rest van de Afrikaanse landen. Opvallend is dat van die 23 er maar 4 meer dan 10 races hebben afgewerkt: Jody Scheckter, Tony Maggs, Ian Scheckter en Dave Charlton. 

Jody Scheckter is de meest succesvolle coureur. De rijder reed in 1972 zijn eerste race, maar werkte pas in 1974 zijn eerste volledige F1-seizoen af. Dat deed hij overigens uitstekend, want met twee zeges kwam hij op een derde plek in het WK terecht. In 1979 bereikte hij zijn hoogtepunt, want in een Ferrari won hij dat jaar de wereldtitel. Twee races voor het einde was het al beslist. Een jaar later kon Scheckter het kunststukje niet herhalen, wat vooral lag aan de dramatische Ferrari. Hij eindigde met slechts twee punten in het WK en besloot daarna zijn carrière te beëindigen.

Jody Scheckter, de enige Afrikaanse wereldkampioen

Rhodesië, wat nu Zambia en Zimbabwe is, heeft zes F1-coureurs afgevaardigd. Dat had vooral te maken met het feit dat het lange tijd een Britse kolonie was. Geen enkele coureur uit het voormalige land reed meer dan tien races, maar John Love was nog relatief succesvol. Tijdens de Zuid-Afrika GP van 1967 werd bijvoorbeeld tweede. Vijf jaar daarvoor had hij zijn succesvolste jaar, al was dat niet in F1. Love won namelijk in 1962 in een voorloper van het BTCC-kampioenschap. 

Ook heeft er een Marokkaan in F1 gereden. Robert La Caze was zelfs de eerste rijder die onder een Afrikaanse racelicentie aan een Grand Prix meedeed. Hij deed dat tijdens zijn thuisrace, waarin hij als veertiende eindigde. Dat was ook direct zijn laatste GP. In andere races was hij eveneens niet succesvol, bijvoorbeeld in drie pogingen in de 24 uur van Le Mans zag hij geen enkele keer de finish.

Willen de huidige F1-coureurs wel naar Afrika?

Er zijn een aantal F1-coureurs groot fan van een terugkeer naar Afrika. Lewis Hamilton is daar het duidelijkste over. “Het plekje wat het dichtst bij mijn hart ligt en wat voor mij erg belangrijk is, is Zuid-Afrika”, vertelde hij in 2021. “Ik denk dat daar veel fans zijn en ik denk dat het heel mooi is om te laten zien hoe mooi dat moederland is.”

Ook Charles Leclerc zit een race in Zuid-Afrika zitten. “Ik ben het met Lewis eens, al is racen in Afrika goed. Het zou geweldig zijn om daar te racen”, verklaarde de Monegask.

In 2023 liet Hamilton zich nogmaals uit over de wens voor een race in Afrika. “Ik vind de richting die F1 opgaat persoonlijk erg fijn. Ik rijd hier – net als best wat anderen – al best lang. De veranderingen die we nu zien zijn goed en ik vind het geweldig dat we naar veel verschillende locaties over de wereld gaan”, aldus de zevenvoudig wereldkampioen. “We rijden op alle continenten, alleen in Afrika niet. Het zou voor het hele circus geweldig zijn om de cultuur daar te proeven.”

Naast Hamilton en Leclerc staat ook Max Verstappen open voor een race in Afrika. “Ik denk dat we een race daar echt nodig hebben”, zei hij. “We rijden nagenoeg op elk ander continent, dus ik denk dat dit volgende stap zou zijn. Formule 1 heeft al een mooie geschiedenis in Zuid-Afrika achter de rug, dus het zou een geweldige toevoeging aan de F1-kalender zijn.”

Hoe reëel is het dat F1 terugkeert in Afrika?

Sinds het afscheid van Kyalami wordt een race op dat circuit bijna elk jaar wel besproken, maar serieus werd het nooit. Voormalig FIA-president Jean Todt vroeg in 2009 zich nog hardop af of Zuid-Afrika wel trots is op de F1-geschiedenis, waarna de directeur van de Zuid-Afrikaanse autosportbond Beauleuh Schoeman aardig hard uithaalde naar Todt en benadrukte dat de trots er wel degelijk is.

Kyalami is sindsdien vooral helemaal diep in de wandelgangen genoemd als kanshebber voor een plek op de F1-agenda. Voor circuitdirecteur Andrew Baldwin is dat geen reden om niet met de faciliteiten op en rond het circuit aan de gang te gaan. Zo werd het parcours in 2016 flink gerenoveerd en is het naar eigen zeggen nu bijna op het F1-niveau. Uiteindelijk is zelfs de benodigde Grade 1-beoordeling binnengehaald, waardoor een plek op de kalender tot de mogelijkheden behoort. Dat is in 2023 en 2024 geprobeerd, maar om verschillende redenen klapte de deal. Nu zijn er ook politieke spanningen waardoor een Zuid-Afrikaanse race ver weg lijkt.

Rwanda wil nu dat gat vullen. Er zijn gesprekken met vertegenwoordigers van F1 en het land gepland, die volgens ingewijden al een stuk serieuzer zijn dan de meesten denken. Domenicali liet al doorschemeren dat er een permanent circuit gebouwd gaat worden als er een deal komt. Een voorproefje van de organisatorische kwaliteiten van de Rwandezen krijgt de FIA in december, als het FIA-gala in Kigali gehouden wordt.