Érik Comas over zijn speciale connectie met Ayrton Senna

Het is 28 augustus 1992. De Formule 1 werkt in België de vrije training af voor de Grand Prix op het mooie maar uitdagende Circuit de Spa-Francorchamps. Érik Comas is een van de eerste coureurs op de baan. De Franse Ligier-coureur verkent het circuit, maar knalt in Blanchimont op volle snelheid de baanafzetting in. Zijn auto stuitert terug en blokkeert de baan. Door de impact is Comas bewusteloos, maar zijn voet blijft op het gaspedaal hangen. Het gevolg: de motor blijft flinke toeren maken en met de hoeveelheid brandstof aan boord bestaat er een kans op een explosie. Coureurs ontwijken de Ligier, maar één coureur besluit meer te doen: Ayrton Senna. Hij zet zijn auto enkele meters verder stil, rent naar Comas toe om de motor uit te schakelen en zijn hoofd te ondersteunen terwijl de medische dienst naar de auto snelt. Comas overleeft de crash zonder al te grote gevolgen.

Gevraagd of hij zich nog iets van die beruchte dag herinnert, antwoordt Comas in een interview met Motorsport.com: “Nee, alles van die dag is geblokkeerd. Ik heb er geen herinneringen aan. Natuurlijk kon ik me er niks van herinneren, want ik was minstens dertig minuten buiten bewustzijn. Ik werd wakker in de helikopter op weg naar het ziekenhuis. Het team legde me uit wat er gebeurd was. Maar in mijn geheugen staat er niks geprint.”

Over de oorzaak van de crash krijgt hij dan ook te horen. “Voorafgaand aan de Formule 1 was er een toerwagenrace. Ze hadden de kerbstones aan de binnenkant van Blanchimont weggehaald omdat de touringcars daar op hun zij konden belanden. En het was niet zoals nu, waar de FIA de baan voor elke sessie inspecteert en elke millimeter goed moet zijn. Na drie ronden van de vrije training op vrijdagochtend ging JJ Lehto wat via de binnenkant [van Blanchimont] en nam wat grind met zich mee. De banden waren toen al heet en het is een linkerbocht die je vol gas neemt. Ik kwam daar met 300 kilometer per uur aan en reed over het grind heen, want er was geen tijd om de [olie]vlag te zwaaien. En natuurlijk crashte ik meteen.”

Goed moment

Doordat hij op dat moment buiten bewustzijn is, krijgt Comas niks mee van de reddingsactie van Senna. Pas later ziet hij de beelden en beseft wat er precies gebeurd is – en wat er had kunnen gebeuren als de Braziliaan niet had besloten om te helpen. “Het is heldhaftig”, zo omschrijft Comas de actie van Senna. “Hij zette hiermee zijn eigen leven op het spel, want er kwamen nog wat auto’s aan. Er was een rode vlag, maar de marshals stonden nog achter de vangrails omdat er veel auto’s aankwamen. Maar hij stopte toen hij mijn hoofd zo zag hangen en de motor in de toeren hoorde gaan. Dat is gewoon Ayrton. Hij gaf zó veel om de rest. Hij dacht er geen seconde over na. Hij zette zijn auto stil, rende en ontweek de auto’s. Als je die video ziet… Pfoe. Dat laat zien dat hij meer dan een kampioen was: hij was een held.”

De beelden staan wel nog goed in het geheugen van Comas gegrift. Hij wil die beelden ook niet zomaar proberen te vergeten. “Uiteindelijk was dat een goed moment in mijn leven. Zonder die dag en zonder zijn ingreep was ik misschien wel omgekomen. De auto zat nog vol brandstof, rond de 75 liter. Alle leidingen waren afgesloten. Door oververhitting was een explosie mogelijk geweest. Ik kan dat dus niet vergeten. Het is voor mij moeilijker om het over 1 mei 1994 te hebben. Maar op die 28 augustus 1993 was ik nog niet eens 29. Nu heb ik meer dan de helft van mijn leven na dit ongeluk geleid – waarschijnlijk door zijn ingreep. Dat is dus alleen maar een goed moment geweest.”

Als een god

Voor Comas is deze crash op Spa echter niet zijn eerste herinnering aan Senna. Daarvoor moet er naar 1984 gekeken worden. Dat jaar neemt Comas deel aan de Volant Elf, een Franse competitie om jong talent te begeleiden naar de topklasse van de autosport. Als fan van de sport brengt hij een bezoek aan de Grand Prix van Monaco. “Ik was een toeschouwer, want ik racete toen nog niet”, herinnert hij zich. “Ik wachtte de hele nacht in de regen om op de beste plek op de rotsen bij Rascasse te zitten om hem de dag erop te zien.” De eerste echte fysieke ontmoeting tussen de twee moet langer wachten. “Dat gebeurde toen ik een Formule 1-test afwerkte in Estoril, Portugal, in de Ligier van 1990. Hij kwam me toen feliciteren met mijn titel in het F3000-kampioenschap.” 

Wanneer Comas in 1991 zijn Formule 1-debuut maakt, komt hij door het prestatieverschil tussen de auto’s amper in de buurt van Senna. In 1992 vinden de twee elkaar dus, al is dat onder andere omstandigheden dan een gezellig onderonsje. Of Senna’s actie op Spa-Francorchamps zorgt voor een verandering in de onderlinge relatie? “Nee, ik kon geen vrienden zijn met iemand voor wie ik zoveel bewondering had. Hij was mijn held. In de Formule 1 had ik nooit de auto om het tegen hem op te nemen. Uiteindelijk hebben we dus nooit tegen elkaar gestreden in F1. Het zou dan waarschijnlijk anders zijn geweest, maar dat gebeurde niet. Ik had altijd zo veel bewondering en respect dat ik hem niet als een vriend kon behandelen. Niet om wie hij was, want hij was heel aardig voor mij. Maar het lag aan mij. Ik was te verlegen om te zeggen ‘laten we samen een biertje drinken’. Dat kon ik niet doen: hij was als een god voor mij.”

Angstaanjagend

1 mei 1994. De Formule 1 heeft op Imola een zwaar ongeluk van Rubens Barrichello gezien op de vrijdag, een dag later komt Roland Ratzenberger te overlijden na een horrorcrash. Het is dus al een zwarte bladzijde in de geschiedenis van de Formule 1, maar op zondag 1 mei 1994 volgt de grootste klap: Senna schiet rechtdoor in de Tamburello en bezwijkt aan zijn verwondingen. “Een nachtmerrie”, zo omschrijft Comas dat weekend in Italië. “Op vrijdag had Barrichello al dood kunnen zijn, die crash was echt ongelofelijk. Toen Roland, toen Ayrton… Die ochtend zat ik naast Ayrton bij de briefing. Hij zei: ‘Ik kom volgende week naar Londen. We moeten voor Monaco iets aan de veiligheid doen.’ Nu, dertig jaar later… We hadden in de Formule 1 een koolstofvezel chassis. We hadden door de bescherming het gevoel dat we onkwetsbaar waren. We hadden het gevoel dat we veilig zaten.”

Comas haalt aan dat de veiligheid van de Formule 1 vandaag de dag een stuk beter is dan in de tijd dat hij meereed. “Nu hebben ze een hoog monocoque, de halo, HANS. Met onze auto’s was het alsof je in een cabrio reed”, vergelijkt de inmiddels 60-jarige Fransman de situaties. “We waren met ons hoofd en onze schouders zeer blootgesteld. Bij het ongeluk dat ik in 1992 had, kon ik overlijden. Als ik die dag was overleden, dan hadden ze de regels waarschijnlijk aangepast. ‘Als Comas is overleden, dan is dat omdat de zijdelingse impact onveilig is. We moeten iets aanpassen.’ Maar er gebeurde niets.”

Juist op dat vlak voelt Comas een connectie met Senna. Hij ziet namelijk een gelijkenis tussen de twee crashes: op hoge snelheid in een linkerbocht van de baan schieten en een zijwaartse impact te verduren krijgen. “Onze hoofden waren niet beschermd. Hij kreeg niet alleen het stuur, maar ook de wishbone [tegen zich aan]. Daarna pasten ze de auto’s dus aan. Zoals altijd moest er dus iemand sterven [om de veiligheid te verbeteren]. Als ik in 1992 was omgekomen, dan zou hij misschien nog geleefd hebben. Want misschien hadden ze dan toen al die regel veranderd. Ik reed voor het eerst in mijn carrière met de V10-motor, Ayrton reed voor het eerst in zijn carrière met de V10-motor. We zaten bij de briefing bij elkaar. Het is angstaanjagend als je ziet hoe ons lot verbonden is sinds Spa 1992.” 

Te veel commercie

De crash van Senna maakt grote indruk op Comas, die dan voor zichzelf besluit om er na het seizoen 1994 een streep achter te zetten in de Formule 1. Ondanks de crash gaat de race diezelfde dag nog door, maar zonder Senna – en Comas. “Ik reed naar de pits en zei: ‘Ik wil niet meer racen’. Ik verliet het circuit en besloot om niet meer deel te nemen aan die race.” Comas houdt zich ook aan zijn woord en informeert teambaas Gerard Larrousse dat hij gaat stoppen met de Formule 1. Ondanks dat gaat hij wel door in de autosport, met name in de GT- en langeafstandsracerij. 

Voor Comas blijft Senna een held en een god. Toch ziet hij de afgelopen jaren een trend die hem niet zo aanstaat: de commercie rondom de naam Senna. Dit jaar komt er ook nog een serie over Senna op streamingplatform Netflix. Gevraagd of hij betrokken is geweest bij de productie van die serie, en er dus mogelijk aandacht geschonken wordt aan het moment op Spa in 1992, laat Comas weten dat dat niet het geval is. “Ik waardeer het dat veel mensen nog steeds van hem houden en zijn naamsbekendheid is er nog steeds”, zegt Comas. “En hij is een legende. Maar ik heb het gevoel dat er te veel om hem heen is gedaan voor zakelijke doeleinden: speciale boeken, speciale films, speciale merchandise… Ik weet niet zeker of hij dit leuk zou hebben gevonden.”

Wat Comas wel een goede zaak vindt, is het Instituto Ayrton Senna: een non-profitorganisatie om kinderen en jongeren in Brazilië kansen te bieden in het leven. Zelf is hij één keer naar São Paulo geweest om het instituut te bezoeken. “Het instituut had me gevraagd langs te komen vanwege een samenwerking met Allianz, voor een nieuwe verzekering in Brazilië”, legt hij uit. “Een deel daarvan zou dan naar het instituut gaan dat in naam van Senna gecreëerd is. Ik accepteerde de uitnodiging. Ze wilden mij daar een vergoeding voor geven. Ik zei: die vergoeding gaat naar het instituut. Ik ga er gratis naartoe, het was mijn genoegen. Als we het hebben over het commerciële doel buiten het Ayrton Senna Instituut om, dan ben ik een beetje terughoudender.” 

Omdat het dit jaar dertig jaar geleden was dat Senna verongelukte op Imola, stond de Formule 1 uitgebreid stil bij dat noodlottige weekend van 1994. Teams pakten uit met speciale eerbetonen en een race later, in Monaco, verscheen McLaren met een speciale Senna-kleurstelling. Er was dus veel aandacht voor Senna, al denkt Comas daar het zijne van. “Ik denk dat iets subtiels meer bij zijn geest paste.”